Cybersecurity i ka Hoʻonaʻauao: E hele ana ma mua o ka ʻike palekana
Ke ulu nui nei ka Cybersecurity no nā kula hoʻonaʻauao ma ka papa. ʻOiai he nui ka poʻe e manaʻo nei he pilikia wale nō ka hoʻoweliweli palekana no nā kulanui a me nā ʻoihana pūnaewele, ʻo ka ʻoiaʻiʻo, ʻo ka poʻe āpau ke kuhikuhi ʻia. Inā he kula haʻahaʻa kūloko, kulanui mokuʻāina, a i ʻole he puka hoʻonaʻauao pūnaewele, hiki i nā hoʻoweliweli pūnaewele ke hoʻopilikia nui.
Ua holomua ʻo Cybersecurity i nā makahiki he ʻumi i hala. Me nā ala palekana e mālama a kaʻana like i ka ʻike, ke hele nei mākou ma ke ala pololei.
Eia naʻe, ʻaʻole lawa ka hoʻonaʻauao wale ʻana i nā kumu, nā haumāna, a me nā mea hoʻoholo i nā hoʻoweliweli cybersecurity. Pono nā kaʻina hana a me nā hoʻolālā i hoʻonohonoho ʻia no ka poʻe āpau e noho palekana ma ka pūnaewele.
E luʻu hohonu mākou i ke ʻano e pono ai nā ʻoihana ma mua o ka hoʻolako ʻana i ka hoʻomaʻamaʻa ʻike palekana e hōʻoia i ka palekana o ka hui. E kaʻana like mākou i nā hana e hana ai a pehea e hoʻohaʻahaʻa ai i nā hoʻoweliweli maʻamau maʻamau e kū nei nā ʻoihana hoʻonaʻauao.
He aha ka Cybersecurity?
ʻO ka Cybersecurity e pili ana i ka mālama ʻana i ka ʻikepili koʻikoʻi i nā kaiapuni kikohoʻe. Loaʻa i nā kula hoʻonaʻauao nā wahi like ʻole e pono ai e hōʻoia i ka pilikino a me ka hūnā i ka wā e pili ana i ka ʻike e like me:
- ʻIke pili pilikino o nā haumāna a me nā kumu
- ʻIke kālā a me nā moʻolelo pūnaewele i hiki ke hoʻohana ʻia e ke kula
- ʻIkepili/kaʻina hana i loko o ke kaʻina hana i hūnā ʻia a pilikino i kēlā keʻena
- ʻO nā ʻikepili ʻē aʻe i hoʻohana ʻia no ka hoʻokele ʻana i nā mea hoʻonaʻauao (ma ke ʻano o nā haʻawina, nā hoʻokolohua, a me ka helu ʻana).
Ma waho aʻe o kēlā mau wahi kikoʻī o ke kula, hiki i ka ʻikepili pilikino ke pilikia pū kekahi. Inā hoʻohana ʻia kekahi moʻolelo pilikino ma ka pūnaewele e nā haumāna/nā kumu aʻo ma nā polokalamu hoʻonaʻauao, hiki ke hoʻohana ʻia lākou e nā mea komo hewa.
He aha ka Cybersecurity Awareness?
ʻO ka ʻike Cybersecurity ka nui o nā poʻe i hoʻopilikia ʻia (nā haumāna, nā limahana, a me nā mea hoʻoholo) e hoʻomaopopo ai i nā pilikia i kā lākou ʻike a me ka pilikino. Hoʻokumu ka hoʻonaʻauao i ka ʻike, no laila pono ka poʻe e ʻike i ke ʻano o nā pilikia a hoʻomaopopo i ke ʻano o nā hoʻouka a me nā haʻihaʻi e hiki mai ana.
Eia nō naʻe, ʻo ka hāʻawi ʻana i ka hoʻomaʻamaʻa ʻike palekana i kekahi manawa ʻo ia wale nō ka hana mua i ka hoʻolaha ʻana i ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao. No ka palekana maikaʻi, pono i ke keʻena ke hoʻolālā i nā hanana hanana a hōʻoia i kēlā me kēia lālā o ka hui e mālama pono i ka cybersecurity.
ʻO nā hana koʻikoʻi e hiki ke lawe i ka ʻike palekana i ka pae aʻe:
- Ka loiloi ʻana i nā pilikia a me ka haʻi ʻana iā lākou i nā ʻaoʻao āpau
- Hāʻawi i ka hoʻomaʻamaʻa ʻana i kēlā me kēia kanaka i hoʻomaopopo lākou i kā lākou kuleana nui i ka mālama ʻana i ka palekana
- Loaʻa i nā kumuwaiwai kūpono (a me ka hāʻawi ʻana i nā kumuwaiwai) i loko o nā keʻena (polokalamu anti-virus, ke komo VPN, etc.)
- Ka nānā ʻana/hōʻano hou i nā hana palekana
- Ke hana nei i nā hoʻolālā pane hanana.
E nānā mākou i kēlā me kēia ma kēia ʻatikala.
ʻO nā mea hoʻoweliweli ʻo Cybersecurity i ka hoʻonaʻauao
ʻO nā mea hoʻoweliweli nui i ke kula hoʻonaʻauao ikepili e malu puke:
Ka hacking: ʻAʻole ʻae ʻia ka ʻōnaehana lolouila / ʻike pūnaewele e hopena i ka ʻaihue ʻana i ka ʻike koʻikoʻi a i ʻole ka hōʻino ʻana i nā ʻōnaehana. No ka laʻana, hiki i nā Hackers ke komo i loko o kahi waihona waihona kulanui a ʻaihue i ka ʻike pilikino o nā limahana e komo i kā lākou mau moʻokāki pilikino pilikino e ʻaihue kālā.
Phishing: Hoʻohana nā mea hoʻouka i ka leka uila, nā pūnaewele hoʻopunipuni, a i ʻole ka kikokikona e hoʻopunipuni i ka poʻe i ka hōʻike ʻana i nā ʻike koʻikoʻi e like me nā ʻōlelo huna a i ʻole nā helu kāleka hōʻaiʻē. ʻO nā loulou uku hoʻopunipuni a i ʻole nā invoice kekahi o nā hoʻouka phishing maʻamau i hoʻohana ʻia ma nā ʻoihana a me nā ʻoihana hoʻonaʻauao.
Haʻihaʻi ʻikepili: ʻAhuehue, hoʻohana, a hōʻike ʻana paha i ka ʻike koʻikoʻi (e like me ka ʻikepili pilikino/kālā).
polokalamu kiloʻino: ʻO nā polokalamu ʻino e hoʻopilikia ai i ka pūnaewele a i ʻole ka ʻōnaehana o kahi keʻena. Hoʻopili kēia i nā Trojans, viruses, a me ransomware e hōʻino i nā polokalamu, e hoʻohana ʻole iā lākou.
Hoouka MitM: ʻO kēia nā hoʻouka kaua "man-in-the-middle", kahi i hoʻopaʻa ʻia ai nā kamaʻilio, a hoʻololi ʻia ka ʻike i hoʻouna ʻia ma waena o nā ʻaoʻao ʻelua e ka mea hoʻouka.
ʻO nā pilikia o ka Cybersecurity i nā kula hoʻonaʻauao
I ka ʻike ʻana o nā ʻoihana i nā pilikia o ka hoʻokō ʻana i nā hana cybersecurity, hiki iā lākou ke hoʻolālā ʻoi aku ka maikaʻi pehea e hoʻopuni ai i kēia mau pilikia.
Nā palena kālā: ʻAʻole hiki i nā keʻena āpau ke loaʻa i nā kumuwaiwai e hiki ai ke hoʻokō i nā mea hana palekana. Hiki i nā pūlāwai liʻiliʻi ke hopena i nā kikowaena palekana, nā puka, a me nā mea hana. I kēia hihia, ʻo ka ʻimi ʻana i ke kālā ma waho he koho ia e ʻimi ai nā ʻoihana.
Nāʻike loeaʻepekema: Aia kahi kiʻekiʻe o ka ʻike e pono ai e hōʻoia i ka cybersecurity ikaika. Ma o lākou iho, paʻakikī kekahi mau keʻena e ʻike pono i ka mālama ʻana i kā lākou ʻōnaehana, no laila ʻo ka hoʻolimalima ʻana i kahi loea ke ala e hele ai.
Manaʻo kanaka: ʻAʻole hiki i kekahi ke kuleana no kekahi. Hiki i nā mea hoʻoholo koʻikoʻi ke hoʻokele i ka hana o ka mea hoʻohana (e like me ka hana ʻana i nā lula no ka hiki ʻole i nā haumāna ke komo i ka pāpaho kaiaulu ma nā polokalamu), akā paʻakikī ka nānā ʻana i kēia ʻano. Pono e paipai ʻia nā kānaka e pale iā lākou iho a mālama i nā kulekele.
Cyberthreats: I ka hopena o ka lā, ʻoi aku ka nui o nā hoʻoweliweli, a ʻoi aku ka naʻauao o nā mea hoʻouka. ʻO ia ke kumu e ʻike ai i nā mea hoʻoweliweli e like me ka hoʻololi ʻana o ka ʻenehana ʻenehana he mea nui loa. ʻO ka ʻike ʻana i nā mea hoʻoweliweli hou e komo nei i ka honua pūnaewele e kōkua i nā mea hoʻoholo e hoʻomākaukau maikaʻi i ko lākou kaiapuni a pale i nā pōʻino koʻikoʻi mai ka hiki ʻana mai.
Pehea e hoʻokō ai i ka ʻike Cybersecurity
He alakaʻi pōkole kēia e kōkua iā ʻoe e hōʻoia i ka cybersecurity ikaika no kāu ʻoihana hoʻonaʻauao ʻoi aku ma mua o ka hoʻolako ʻana i ka hoʻomaʻamaʻa ʻike cybersecurity.
ʻIke i nāʻike
Nui nā ala e hana ai i kahi loiloi pilikia no ka cybersecurity. He mea waiwai loa ka lawe ʻana mai i kahi ʻōlelo aʻoaʻo loea i kēia kahua. No nā keʻena i loaʻa ʻole kēia pūlāwai, pono nā loiloi pilikia e komo i ka noiʻi ʻana i nā wahi āpau i hiki ke pilikia i ka hoʻohana ʻana.
E papa inoa i nā mea hana i hoʻohana ʻia i loko o ke keʻena, kahi e hoʻokomo ai nā kānaka i nā ʻōlelo huna, he aha ka ʻike koʻikoʻi ma ka pūnaewele a pehea e mālama ʻia ai, etc.
Hoʻolālā & Hoʻomaʻamaʻa
Pono nā hui e wehewehe i ka hoʻolālā palekana e pili ana i nā pilikia i ʻike ʻia ma ka loiloi. No ka poʻe i loaʻa ke kālā e lawe mai i kahi kūkākūkā cybersecurity e hana i kahi hoʻolālā, kūpono ia. Inā hana kekahi ʻaoʻao ʻekolu i ka loiloi pilikia, hiki iā lākou ke hana i kahi hoʻolālā no ke kula pū kekahi. No ka poʻe i loaʻa ʻole i nā mea kūkākūkā, e wehewehe ka papahana:
- Nā kuleana a me nā kuleana no nā mea hoʻoholo koʻikoʻi
- Nā kuleana no ke kaiāulu nui (nā haumāna a me nā limahana)
- Pehea e hoʻokō ʻia ai kēlā me kēia māhele o ka papahana, i ka wā hea, a na wai hoʻi
- Hoʻokaʻaʻike kikoʻī o kēlā me kēia lālā kī o ka hui
- Nā kumuwaiwai e hoʻohana ʻia (nā mea hana i ʻōlelo ʻia ma lalo nei).
Hiki iā ʻoe ke mākaʻikaʻi i ka pūnaewele no kekahi mau hiʻohiʻona manuahi o nā hoʻolālā cybersecurity a me nā hoʻolālā e loaʻa ai kahi manaʻo maikaʻi aʻe o ka hana ʻana i kekahi.
ʻO ka ʻaoʻao hoʻomaʻamaʻa e pili ana i ka ʻike a me nā kumuwaiwai e pono ai i kēlā me kēia lālā ke komo i ka hoʻolālā e hoʻokō ʻia. ʻO wai ka mea e hoʻomaʻamaʻa i nā limahana, a pehea lākou e aʻo ai? Pehea na haumana? He aha kā lākou pono e hoʻonaʻauao ai? ʻO nā haʻawina aʻoaʻo pūnaewele, nā papa i loko o ke kanaka, a me nā hālāwai hui piha a me nā seminar nā koho aʻo.
Hāʻawi i nā kumuwaiwai
Pono nā mea hoʻoholo e nānā i kā lākou loiloi pilikia a me ka hoʻolālā e koho i nā kumuwaiwai e hoʻohana ʻia a kaʻana like. Pono kekahi mau kumuwaiwai a me nā mea hana e hoʻoiho i hoʻokahi manawa a me ka uku, aʻo nā mea ʻē aʻe ma ke kau inoa inoa, a ʻo kekahi hiki ke manuahi.
Pono ʻoe e noʻonoʻo i ka mea e pono ai nā limahana i nā mea hana palekana ʻokoʻa mai nā mea a nā haumāna e hoʻohana ai. Pono e kiko'ī 'ia kēia mau mea a pau ma ka papahana.
Eia kekahi mau hana palekana e pono ai ke hoʻokomo ʻia e kekahi kula hoʻonaʻauao inā ʻaʻole lākou i loaʻa:
- Polokalamu polokalamu wili
- Nā luna ʻōlelo huna a me nā mea hana hoʻopunipuni
- Nā mea hōʻoia no ke komo ʻana
- VPN no nā polokalamu o ka hui, me he VPN no nā kelepona paʻalima
No nā haumāna ʻōpio makemake e aʻo hou e pili ana i ka cybersecurity a hōʻike i ka hoihoi i ka hoʻonui ʻana i kēia mākaukau i ka wā e hiki mai ana, ʻImi Cyber he polokalamu pili pūnaewele pili i ka hoʻonaʻauao cybersecurity.
Hoʻohou i kāu mau hoʻolālā palekana
ʻO ka mea hope loa, pono e hoʻololi ʻia ka hoʻolālā palekana i nā hoʻoweliweli o kēia manawa a me nā mea hou i ka cybersecurity. Inā hiki i ka ʻenehana hou ke pani i nā mea ʻē aʻe, e hoʻohou i kāu mau ana a hoʻonaʻauao hou i ka poʻe pono e hoʻohana i kēia ʻenehana. ʻAʻole pono e paʻa ka papahana a pono e loiloi hou ʻia a hoʻoponopono mau. Ma hope o nā mea a pau, i ka wā e pili ana i ka honua cyber, loli wikiwiki nā mea.
ʻO kahi ʻāpana o ka hoʻokumu ʻana a me ka hoʻonui ʻana i kāu hoʻolālā cybersecurity ka loaʻa ʻana o kahi hoʻolālā pane hanana maikaʻi - kahi kaʻina kikoʻī no ka wā e kū mai ai nā hoʻouka kaua. Pono e hōʻike i ka mea e hoʻopili ʻia, pehea, a me nā ʻano hana e pono ai e lawe ʻia no ka mālama ʻana i ka ʻikepili a hoʻopau ʻia ka hoʻoweliweli.
Nā nīnau i nīnau pinepineʻia:
Nīnau: He aha ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao?
ʻO ka Cybersecurity i ka hoʻonaʻauao ʻo ia ka pale o ka ʻikepili, nā pūnaewele, a me nā mea hoʻoweliweli pūnaewele ʻē aʻe o nā kula hoʻonaʻauao.
Nīnau: No ke aha he mea nui ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao?
He mea koʻikoʻi ka Cybersecurity i ka hoʻonaʻauao ʻana no ka mea he nui nā ʻike koʻikoʻi o nā kula hoʻonaʻauao e like me ka ʻikepili haumāna, he mea hoihoi ia no nā lawehala cyber.
Nīnau: He aha ka ʻike palekana i ka hoʻonaʻauao?
ʻO ka ʻike palekana i ka hoʻonaʻauao ʻo ia ka hoʻokumu ʻana i ka ʻike o nā hewa cyber ma o ka hoʻonaʻauao ʻana i nā haumāna, nā limahana, a me nā lālā kumu ʻē aʻe. ʻO ka palekana Cyber ma ka hoʻonaʻauao ʻo ia hoʻi ke aʻo ʻana iā lākou e pili ana i nā hoʻoweliweli cyber a pehea e pale ai iā lākou.
Nīnau: No ke aha i lawa ʻole ai ka ʻike palekana no ka pale ʻana i nā ʻoihana hoʻonaʻauao mai nā hoʻoweliweli cyber?
ʻAʻole lawa ka ʻike palekana ma waena o nā kula hoʻonaʻauao e pale aku iā ia mai nā hewa cyber, no ka mea, ke lilo nei ka poʻe hewa cyber i mea maʻalahi a hiki ke hoʻohana i nā hopena kiʻekiʻe e wāwahi i nā hana palekana.
Nīnau: He aha kekahi mau hana maikaʻi loa no ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao?
ʻO kekahi o nā hana maikaʻi loa no ka palekana cyber i ka hoʻonaʻauao ʻana:
- ka hoʻokō ʻana i nā ʻōlelo huna ikaika
- Hoʻoponopono mau i nā polokalamu a me nā ʻōnaehana palekana
- Hoʻolaha i nā aʻo ʻike palekana
- Ke kaupalena ʻana i ke komo ʻana
Nīnau: Pehea e hiki ai i nā kula hoʻonaʻauao ke hoʻomākaukau no ka hoʻouka kaua pūnaewele?
- Eia kekahi mau ala e hiki ai i nā kula hoʻonaʻauao ke hoʻomākaukau no ka hoʻouka kaua cyber
- ka hana ʻana i ka hoʻolālā pane hanana
- Ke kākoʻo ʻana i ka ʻikepili i kēlā me kēia manawa
- Ke alakaʻi mau nei i nā papahana ʻike palekana
- Hoʻokomo kālā i ka ʻinikua cybersecurity
Nīnau: He aha ke kuleana o ka ʻenehana i ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao?
He hana koʻikoʻi ka ʻenehana i ka cybersecurity i ka hoʻonaʻauao ʻana e like me ka hāʻawi ʻana i nā mea hana no ka nānā ʻana i nā pūnaewele a me nā ʻōnaehana, ka pane ʻana i nā hoʻoweliweli, ka palekana ʻikepili ma o ka hoʻopili ʻana a me nā mea palekana ʻē aʻe.
ʻO ka laina lalo: Cybersecurity Matters
ʻAʻole palekana nā kula hoʻonaʻauao i nā hoʻoweliweli cyber. Pono e ʻike ʻaʻole wale ke ʻano o nā pōʻino akā pehea e hoʻohaʻahaʻa ai iā lākou a mālama iā lākou ke hiki mai. ʻO ka ʻike wale nō e loaʻa iā ʻoe i kahi mamao - a laila hiki mai ka hana.
ʻO ka hoʻokomo ʻana i nā mea hana ʻenehana, nā kumuwaiwai, ka hoʻomaʻamaʻa ʻana, ka hoʻolālā, a ʻo ka hopena, ʻo ka hana pū ʻana ma ke ʻano he hui hiki ke hoʻolilo i nā ʻoihana i ka hiki ʻole ke komo a ʻoi aku ka hilinaʻi i ka palekana o kā lākou ʻike koʻikoʻi.