Ịkụziri ụmụaka ka esi adapụta okwu na-enweghị gị:
Ikike ịkpọpụta okwu na-achọ ihe ọmụma mkpụrụedemede-ụda ngwa. Ezi omume na ikwughachi ihe niile bụ ihe ọ chọrọ. Ịkwesịrị ịkwado ya. Ka ị na-etinyekwu oge na-eme ya, ka ị ga-enwe ike ịrụ ọrụ nke ọma. Enwere ụfọdụ ụmụaka nọ n'ebe ahụ nwere mmasị karịa ịmụta na ịchọ ihe ọmụma gbasara okwu ọhụrụ. Ụfọdụ n'ime ndị ọzọ nwere ike enweghị mmasị ime otú ahụ. Ị nwere ike ime ka ha mụta ihe site na mmemme egwuregwu. Ị nwere ike ịnọ ọtụtụ oge iji nyere nwa gị aka mana gịnị gbasara oge ị na-anọghị. Ọ dịghị mkpa ka ọ kwụsị ịmụ ihe n'ihi ya.
Ọtụtụ n'ime ụmụaka na-ewulite ikike ịghọta ịkpọ okwu na-abụkarị site n'ime ka ịgụ ihe bụrụ omume. Ị ga-eme ka ọ kụziere naanị usoro maka inwe ike ikwu okwu ọhụrụ mgbe ọ pụtara. N'okpuru bụ ụfọdụ ndụmọdụ na aghụghọ maka ụmụaka ka ha ga-esi ewepụta okwu n'onwe ha.
1) Kuzie mkpụrụedemede:
Iji wepụta mkpụrụ okwu maka ụmụaka, mkpụrụedemede dị ezigbo mkpa. Ọ bụghị naanị ịmụ ihe kamakwa otú e si akpọ nke ọ bụla. Ịkwesịrị ịkụziri ha ụda maka nke ọ bụla ma rịọ ka ha kwugharịa. Ka ha na-eme ya site n'ikwu okwu dị iche iche ma ghọta ọdịiche dị n'etiti ụda nke ọ bụla. Ịmụ mkpụrụedemede bụ isi ihe na-eme n'ịmụpụta ụda okwu ụlọ akwụkwọ ọta akara. Ihe na-esote bụ ịzụlite ma wusie nkà ige ntị ike. Ọ bụrụ na mmadụ bụ onye na-ege ntị nke ọma, ohere na-adị elu mgbe niile na ọ bụ onye mmụta ka mma. Ị na-amụta ihe kacha mma site na ige ntị.
2) Mebie Okwu:
Enwere oge mgbe nwa gị ga-ahụ okwu ọ na-amaghị. Kedu ihe a ga-emezi? Gịnị ma ọ bụrụ na ị nọghị ebe ahụ ịgwa ya ka ọ ga-esi kwuo ya. Usoro kachasị mfe ma dị irè mgbe ị na-akụziri nwatakịrị ka esi akpọpụta okwu bụ imebi ya. Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na enwere kaadị okwu, ha kwesịrị imebi ya dị ka C/A/R/D iji mee ka ọ dịkwuo mfe ikwu site n'ịchọpụta ụda maka mkpụrụedemede ọ bụla. Gwa ha ka ha megharịa usoro ahụ ọtụtụ oge ma ha ga-emecha kwupụta ya nke ọma. Enwere okwu ụfọdụ na ụtọasụsụ bekee nwere ụda dị iche iche dịka okwu oche, onye isi nri na ọgba aghara nwere ụda atọ dị iche iche. Wepụta oge gị ma kuziere ha maka ụda dị iche iche.
3) Gụọ n'olu dara ụda:
Ịgụ ihe n'olu dara ụda na-eme ka ụmụaka ghọta otú e si akpakọrịta n'etiti okwu e biri ebi na nke a na-ekwu. Ịgụ ihe n’olu dara ụda ga-enyere ya aka iburu n’uche otú e si ekwu okwu dị iche iche mgbe ọ nụrụ ha. Wepụta oge n'usoro ihe omume nwa gị kwa ụbọchị iji gee akwụkwọ akụkọ ị gụpụtara ya. Ọ bụrụ na ọ ga-ekwe omume nyefee ya ma gee ntị ka ọ na-agụ. Ọ bụrụ na ọ na-agụ, gbaa ya ume ka o tinye mkpịsị aka ya. Nke a na-enyekwara ụbụrụ aka icheta okwu ndị ị na-ahụ.
Na-achọ agba agba ekeresimesi maka ụmụaka?
Ngwa a juputara na mmemme ekeresimesi mara mma maka ụmụ akwụkwọ ọta akara na ụlọ akwụkwọ ọta akara iji wepụta omenka zoro ezo n'ime ha. Ọ ga-eme ka ụmụaka nwee ike ịhọrọ agba nke nhọrọ nke aka ha ma nwee ahụmahụ na-atọ ụtọ.
4) Ngwakọta okwu:
Ọ dị ntakịrị aghụghọ mana ọ dị ezigbo mkpa ime ka nwatakịrị mụta ka esi agwakọta na jikọta ụda dị iche iche iji mepụta okwu. Ọ bụ ezie na ịgwakọta bụ nzọụkwụ na-esote mgbe ịkụziri ụmụaka okwu na-ada ụda ma na-agbaji ha ka ọ dịkwuo mfe maka ha. Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na onye na-agụ ya na-akpọ okwu r/u/n, agwakọta ya nke ọma ga-adị ka runn.
5) Dee okwu ndị a:
Buru ihe ndị a n'uche mgbe gị na nwa gị nọ ọdụ iji mee ka ọ kụziere okwu na-ada ụda. •Emela ọsọ ọsọ: Nwee ndidi ma jiri nwayọọ na-agụ okwu ma hapụ ụmụaka ka ha gee ntị ma hụ. •kwusiJide ụda na-amalite na nke ọ bụla wee chere. •Chọọ akwụkwọ ozi ahụ: Ka ọ chọta akwụkwọ ozi nke si n'akwụkwọ nke ị na-ada ma nwee ndidi na ya. O nwere ike were oge na mbido mana ọ ga-amụta ịmara nke nta nke nta. •Nyere ya aka dee: Mbụ ị na-eme n'ihu ụmụaka na-ede ozugbo mgbe ị nụrụ ụda nke okwu na-amaghị okwu n'onwe ya kama naanị ụda. Rịọkwa obere nwa gị ka o mee ya. Nke a ga-eme ka ikike ha mara na ịmụta ụda.
6) Ngwakọta mkpokọta:
Ị nwere ike ịmalite site n'enyemaka nke tile akwụkwọ ozi. Ngwakọta ọnụ na-aba uru nke ukwuu n'ịmụ ka esi ada ụda okwu karịsịa maka ụmụ akwụkwọ ọta akara. Ụmụaka ndị dị otú ahụ na-emepụta ihe na-achọsi ike ịmụta site na ụzọ dị iche iche na-adọrọ mmasị. Ị nwere ike ịnwale iji taịlị mkpụrụedemede wee debe ha ka ịme otu okwu. Gwa nwata ahụ ka o tụọ mkpịsị aka otu otu n'otu n'otu n'otu n'ime mkpụrụedemede ọ bụla wee kpọọ ya ka ọ na-aga n'ihu. Dịka ọmụmaatụ okwu pusi na-amalite na ụda C/A/T. Mgbe ị na-emecha mkpụrụ akwụkwọ abụọ, megharịa usoro ahụ site na ịlaghachi na okwu mbụ wee ghọta ụda ahụ. Mgbe nke ahụ gasịrị, malite ọzọ ma tinye okwu ọzọ na ihe ndị ọzọ ruo mgbe ọ kwụsịrị ịgwakọta ụda maka okwu ahụ dum. Ọ bụ ụzọ kacha mma isi chọpụta ka esi ada ụda maka ụmụaka ọbụlagodi na ịnọghị nso.
7) Na-agbanwe agbanwe:
Ọ bụrụ na ị na-arụ ọrụ na nwa gị kwa ụbọchị ma kụziere ya ka ọ na-agbanwe agbanwe, ọ ga-amarịrị ka ọ ga-esi nagide okwu ndị siri ike. Tinyere itinye usoro niile dị n'elu, onye ga-agbanwe agbanwe. Ọ bụrụ na ọ hụta okwu ọhụrụ, ọ gaghị ekwe omume mgbe niile ka ọ nwee ike ịkpọpụta ya ozugbo mana nkwụsi ike bụ isi ihe. Ọ bụrụ na ọ nọgide na-agbalị, ọ ga-emecha nweta ihe. Ebumnobi bụ ịghara ịda mbà.
Idozi mkpụrụokwu izizi na-esote ịgụ nke dị oke mkpa n'ihe gbasara mmụta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ihe niile. N'ezie enwere ntuziaka ị ga-agbaso maka mmụta mana mmadụ kwesịrị ịnọrọ onwe ya nke ọma iji mee ya n'onwe ya. Usoro ndị a ga-agbaso maka ịme ihe bụ otu ihe ahụ, a ghaghị ịkọwa ya nke ọma ka mmadụ nwee ike itinye onwe ya n'ọrụ n'okwu ọ bụla. Ọ ga-ewe oge wee malite iji nwayọọ nwayọọ malite ma mechaa mụbaa ka oge na-aga. Ngwakọta nke ụda dị iche iche na-enyere aka ịchọpụta okwu ma gụọ ya ma emechaa. Omume na ikwughachi ya bụ isi ihe. Enwere ike ịnwe ụmụaka nọ n'ebe ahụ na-eme ka esi akpọpụta okwu site n'ịgụ naanị site na nwata n'onwe ha mana ụfọdụ n'ime ha nwere ike ịchọ mmalite ntinye siri ike karị.