Cybersecurity muDzidzo: Kuenda Kupfuura Chengetedzo Kuziva
Cybersecurity idambudziko riri kukura rezvikoro zvedzidzo mubhodhi rose. Nepo vanhu vazhinji vangafunga kutyisidzira kuchengetedza ingori njodzi kumayunivhesiti epamhepo nemasangano, chokwadi ndechekuti, munhu wese anonangwa. Ingave chikoro chepuraimari chemuno, yunivhesiti yenyika, kana nzvimbo yekudzidza yepamhepo, kutyisidzirwa necyber kunogona kukuvadza zvakanyanya.
Cybersecurity yakafambira mberi zvakanyanya mumakore gumi apfuura. Nedzimwe nzira dzakachengeteka dzekuchengeta nekugovana ruzivo, tiri kunanga munzira kwayo.
Nekudaro, hazvina kukwana kungodzidzisa vadzidzisi, vadzidzi, uye vanoita sarudzo pakutyisidzira kwecybersecurity. Panofanirwa kuve nemaitiro ekuita uye mazano aripo kuti munhu wese arambe akachengeteka online.
Tichanyura mukati mekuti masangano anofanira kuita sei kupfuura kupa ruzivo rwekuchengetedza kuchengetedza kuchengetedza sangano. Tichagovera matanho ekutora uye maitiro ekudzikisira zvakanyanya kutyisidzira kwecyber kunosangana nemasangano edzidzo.
Chii chinonzi Cybersecurity?
Cybersecurity ndeye zvese nezve maitiro ekuchengetedza data rakachengeteka munzvimbo dzedhijitari. Masangano edzidzo achave nenzvimbo dzakawanda dzakasiyana dzinozoda kuve nechokwadi chekuvanzika uye kuvanzika kana zvasvika kune ruzivo senge:
- Ruzivo rwakavanzika rwevadzidzi nevadzidzisi
- Ruzivo rwemari uye maakaundi epamhepo anogona kushandiswa neiyo institution
- Yemukati yekushanda data/maitirwo ari chakavanzika uye akavanzika kune iyo institution
- Rimwe dhata rinoshandiswa manejimendi ezvidzidzo zvedzidzo (kunyanya maererano nemabasa, bvunzo, uye magiredhi).
Kuwedzera kune idzo dzimwe nzvimbo dzakanangana nesangano, data remunhu rinogona kunge riri panjodzi, zvakare. Kana chero maakaundi emunhu akashandiswa pamhepo nevadzidzi/vadzidzisi pamidziyo yemasangano, vanogona zvakare kutorwa mukana nevapambi vane hutsinye.
Chii chinonzi Cybersecurity Awareness?
Kuziva nezveCybersecurity imari iyo mapato anogona kukanganisa (vadzidzi, vashandi, uye vanoita sarudzo) vanonzwisisa njodzi kuruzivo rwavo uye kuvanzika. Dzidzo inobereka ruzivo, saka vanhu vanofanirwa kuziva kuti njodzi ndedzipi uye vanzwisise mhando yekurwiswa uye kutyora kunogona kuitika.
Nekudaro, kupa dzidziso yekuziva nezvekuchengetedza kamwe nechinguva ingori nhanho yekutanga yekusimudzira cybersecurity mudzidzo. Nekuchengetedza kunoshanda, iyo institution inofanirwa kuve nehurongwa hwezviitiko munzvimbo uye kuona kuti nhengo yega yega yesangano inotora cybersecurity zvakakomba.
Matanho akakosha anogona kutora ruzivo rwekuchengetedza kune inotevera nhanho:
- Kuongorora njodzi uye kutaurirana kune ese mapato
- Kupa dzidziso kumunhu wese kuti vanzwisise kuti basa ravo rakakosha nderei mukuchengetedza kuchengetedzwa
- Kuwana zviwanikwa zvinodiwa (uye kugovera zviwanikwa) mukati memasangano (anti-virus software, VPN kuwana, nezvimwewo)
- Kuongorora / kugadzirisa matanho ekuchengetedza
- Kugadzira zvirongwa zvekupindura chiitiko.
Tichatarisa chimwe nechimwe zvakadzama munyaya ino.
Cybersecurity Kutyisidzira MuDzidzo
Iko kutyisidzira kukuru kune zvikoro zvedzidzo data security dzinosanganisira:
Kugura: Kusatenderwa komputa system/network kuwana zvichikonzera kuba ruzivo rwakadzama kana kukuvadza masisitimu. Eg, maHacker vanogona kupinda mudura reyunivhesiti voba ruzivo rwevashandi kuti vazowana maakaundi avo emari akavanzika kuti aba mari.
Phishing: Vanorwisa vanoshandisa email, mawebhusaiti emanyepo, kana kunyange mameseji kunyengedza vanhu kuti vaburitse ruzivo rwakadzama semapassword kana nhamba dzekadhi rechikwereti. Zvekunyepa zvekubhadhara zvinongedzo kana ma invoice ndeimwe yeanowanzo kurwisa hutsotsi hunoshandiswa pamabhizinesi nemasangano edzidzo.
Data Kutyorwa: Kuba, kushandisa, kana kufumura ruzivo rwakadzama (sedata remunhu/remari).
Malware Iyo yakaipa software inokonzeresa kukuvadza kune network kana system yesangano. Izvi zvinosanganisira Trojans, mavhairasi, uye ransomware zvinokuvadza zvishandiso, zvichiita kuti zvisashande.
MitM inorwisa: Uku ndiko kurwiswa kwe "man-in-the-pakati", uko kutaurirana kunobatwa, uye ruzivo rwunotumirwa pakati pemapato maviri rwunogadziriswa neanorwisa.
Matambudziko eCybersecurity muDzidzo Masangano
Kana masangano akaziva matambudziko anogona kuitika ekushandisa cybersecurity matanho, anogona kuronga zvinobudirira maitiro ekutenderera zvipingamupinyi izvi.
Mari Inogumira: Haasi ese masangano anokwanisa kuwana zviwanikwa kuti akwanise kuita zvekuchengetedza maturusi. Mabhajeti mashoma anogona kukonzera mashoma akachengeteka maseva, portals, uye zvishandiso. Muchiitiko ichi, kutsvaga mari yekunze inogona kuve sarudzo iyo masangano anofanirwa kuongorora.
Unyanzvi hwekuita: Pane huwandu hwepamusoro hwehunyanzvi hunodiwa kuve nechokwadi chakasimba checybersecurity. Pachavo, mamwe masangano anozoona zvakaoma kuziva chaizvo kuchengetedza masisitimu avo, saka kuhaya nyanzvi ndiyo nzira yekuenda nayo.
Kugadzirisa Vanhu: Hapana anogona kuva nemutoro kune mumwe munhu. Vanoita sarudzo vakakosha vanogona kubata maitiro evashandisi (sekugadzira mitemo yekuti vadzidzi vasakwanise kuwana social media pamidziyo), asi kutarisa maitiro aya kunonetsa. Vanhu vanofanira kukurudzirwa kuti vazvidzivirire uye vatevedzere mitemo.
Cyberthreats: Pakupera kwezuva, kutyisidzira kunowedzera, uye vanorwisa vanova vakangwara. Ichi ndicho chikonzero kugara uchiziva nezve zvinogona kutyisidzira sezvo tekinoroji mamiriro ekuchinja kwakakosha. Kuziva kuti ndezvipi zvitsva zvinotyisidzira zviri kupinda munzvimbo yepamhepo zvichabatsira vanoita sarudzo kugadzirira zvirinani nharaunda dzavo uye kudzivirira chero kukuvara kwakakomba kuitika.
Maitiro ekuunza Cybersecurity Kuziva Mukuita
Iri rinotevera igwaro pfupi rekukubatsira iwe kuve nechokwadi chakasimba cybersecurity yechikoro chako chedzidzo chinodarika kungopa cybersecurity yekuzivisa kudzidziswa.
Risk Assessment
Pane nzira dzakawanda dzekuita ongororo yenjodzi yecybersecurity. Kuunza chipangamazano ane hunyanzvi mundima iyi kungave kwakakosha zvakanyanya. Kumasangano asina bhajeti iri, kuongororwa kwenjodzi kunofanirwa kusanganisira kuferefeta nzvimbo dzese dzinogona kushungurudzwa.
Nyora zvishandiso zvinoshandiswa mukati meiyo institution, uko vanhu vanoisa mapassword, ndeupi ruzivo rwakadzama rwuri online uye kuti rwunochengetwa sei, nezvimwe.
Strategy & Training
Masangano anofanirwa kutsanangura hurongwa hwekuchengetedza zvichienderana nenjodzi dzinogona kuitika dzakafumurwa muongororo. Kune avo vane bhajeti rekuunza cybersecurity consultant kugadzira zano, izvo zvingave zvakanaka. Kana mumwe wechitatu akaita ongororo yenjodzi, vanogona zvakare kugadzira chirongwa chesangano zvakare. Kune avo vasingakwanise kuwana mazano, zano racho rinotsanangura:
- Mabasa uye mabasa evanonyanya kuita sarudzo
- Basa renharaunda yakakura (vadzidzi nevashandi)
- Kuti chikamu chimwe nechimwe chechirongwa chichaitwa sei, rini, uye nani
- Ruzivo rwekusangana rwenhengo yega yega yakakosha yechikwata
- Zvishandiso zvichashandiswa (zvishandiso zvataurwa pazasi).
Iwe unogona zvakare kutarisa pawebhu kune mamwe emahara matemplate ezve cybersecurity zvirongwa uye mazano ekuwana iri nani zano rekugadzira imwe.
Chikamu chekudzidzisa chiri pamusoro peruzivo uye zviwanikwa izvo nhengo yega yega inoda kuwana kuti chirongwa chiitwe. Ndiani achadzidzisa vashandi, uye vanofanira kudzidziswa sei? Zvakadini nevadzidzi? Chii chavanofanira kudzidziswa nacho? Online tutorials, mu-munhu makirasi, uye yakazara-institution misangano nemaseminari sarudzo dzekudzidzisa.
Ipa Zvishandiso
Vanoita sarudzo vanofanira kutaura nezvengozi yavo yekuongorora uye zano rekusarudza zviwanikwa zvinofanirwa kushandiswa nekugovaniswa. Zvimwe zviwanikwa uye maturusi aingoda kurodha uye kubhadhara kamwe chete, nepo mamwe anogona kunge ari kunyorera, uye mamwe anogona kunge ari emahara.
Iwe unofanirwawo kufunga nezve chokwadi chekuti vashandi vanowanzoda maturusi akasiyana ekuchengetedza kubva kune izvo zvingashandiswa nevadzidzi. Izvi zvese zvinofanirwa kutsanangurwa muchirongwa.
Heano mashoma ematanho ekuchengetedza ayo chero sangano redzidzo rinofanira kuisa mari mariri kana vasati vatoita:
- anti virus software
- Password mamaneja uye encryption maturusi
- Authenticators for log-in
- VPN yezvishandiso zvesangano, kusanganisira VPN yemafoni emafoni
Kune vadzidzi vadiki vanoda kudzidza zvakawanda nezve cybersecurity uye kutoratidza kufarira mukukura hunyanzvi uhu mune ramangwana, Cyber โโQuests ndeye inodyidzana online app yakanangana neiyo cybersecurity dzidzo.
Gadzirisa Zvirongwa Zvako Zvokuchengetedza
Chekupedzisira, zano rekuchengetedza rinogara richida kuchinjirwa kune zvazvino kutyisidzira uye chero hutsva mucybersecurity. Kana tekinoroji nyowani ichigona kutsiva vamwe, gadzirisa matanho ako uye dzidzisazve vanhu vanofanirwa kushandisa tekinoroji iyi. Chirongwa hachifanire kumbomira uye chinofanirwa kuongororwa zvakare nekugadziriswa nguva nenguva. Mushure mezvose, kana zvasvika kune iyo cyber world, zvinhu zvinochinja nekukurumidza.
Chikamu chekugadzira nekugadzirisa yako cybersecurity zano kuve nemhando yekupindura chiitiko hurongwa munzvimbo - yakadzama maitiro ekuti kana kurwiswa kunoitika. Izvi zvinofanirwa kutaura kuti ndiani anofanirwa kubatika, sei, uye matanho api angazodiwa kuti atorwe kuti data richengetedzwe uye kutyisidzira kubviswe.
Inowanzobvunzwa Mibvunzo:
Mubvunzo: Chii chinonzi cybersecurity mudzidzo?
Cybersecurity mudzidzo zvinoreva kuchengetedzwa kwedata, network, uye kumwe kutyisidzira kwecyber kwezvikoro zvedzidzo.
Mubvunzo: Sei cybersecurity yakakosha mudzidzo?
Cybersecurity yakakosha mudzidzo sezvo zvikoro zvedzidzo zvine zvakawanda zvemukati senge data revadzidzi, inokwezva matsotsi epa cyber.
Mubvunzo: Chii chiziviso chekuchengetedza mune dzidzo?
Kuziva nezvekuchengetedza mudzidzo kunoreva kugadzira ruzivo rwehutsotsi hwepa cyber nekudzidzisa vadzidzi, vashandi, uye dzimwe nhengo dzefekisheni. Kuchengetedzwa kweCyber โโโโmudzidzo kunoreva kuvadzidzisa nezve kutyisidzira kwecyber uye maitiro ekudzivirira.
Mubvunzo: Sei kuziva nezvekuchengetedza kusina kukwana kuchengetedza zvikoro zvedzidzo kubva pakutyisidzirwa necyber?
Kuziva nezvekuchengetedza pakati pezvikoro zvedzidzo hakuna kukwana kuti idzivirire kubva kumhosva dzepa cyber, nekuti matsotsi epa cyber ari kuita zvinoshamisa uye anogona kushandisa maitiro epamberi kutyora matanho ese ekuchengetedza.
Mubvunzo: Ndeapi mamwe maitiro akanakisa ecybersecurity mudzidzo?
Mamwe eakanakisa maitiro ekuchengetedza cyber mudzidzo anosanganisira:
- kushandisa mapassword akasimba
- Kugara uchivandudza software uye kuchengetedza masisitimu
- Kukurudzira dzidziso yekuziva nezvekuchengetedza
- Kuganhurira kuwana
Mubvunzo: Masangano edzidzo angagadzirira sei kurwiswa kwecyber?
- Hedzino dzimwe nzira dzekuti masangano edzidzo anogona sei kugadzirira kurwiswa kwecyber
- kugadzira chirongwa chekupindura chiitiko
- Kuchengetedza data nguva nenguva
- Kuita zvirongwa zvekuzivisa nezvekuchengetedza nguva dzose
- Kuisa mari mu cybersecurity inishuwarenzi
Q: Ndeipi basa rehunyanzvi mune cybersecurity mudzidzo?
Tekinoroji inoita basa rakakosha mucybersecurity mudzidzo sezvo ichipa maturusi ekutarisa network nemasisitimu, kupindura kune kutyisidzira, kuchengetedza data kuburikidza nekunyorera uye mamwe matanho ekuchengetedza.
Iyo Pazasi Mutsara: Cybersecurity Matters
Masangano edzidzo haana kudzivirirwa nekutyisidzirwa necyber. Pane kudikanwa kwekuziva kwete chete kuti njodzi ndedzipi asi nzira yekudzideredza nekudzigadzirisa kana dzichiitika. Kuziva kunongokusvitsa kure - ipapo kunouya chiito.
Kuisa mari mumaturusi etekinoroji, zviwanikwa, kudzidziswa, zano, uye, pakupedzisira, kushanda pamwechete sechikwata kunogona kuita kuti masangano asapindike uye awedzere kuvimba kuti ruzivo rwavo rwakachengeteka.